ĐA MINH, VỊ THÁNH VƯỢT THỜI GIAN
Richard T. A.Murphy, O.P.
Lời giới thiệu của William R. Bonniwell
Chương 1. Ánh sáng Giáo hội
Chương 2. Thầy dạy Chân lý
Chương 3. Hồng thiêng nhẫn nại
Chương 4. Ngọc ngà khiết tịnh
Chương 5. Đấng ban phát dòng nước khôn ngoan
Chương 6. Nhà giảng thuyết ân sủng
Chương 7. Xin cho chúng con được hiệp đoàn với các phúc nhân
Không có sự dữ nào khiến con người lo lắng và sợ hãi tột cùng cho bằng viễn tượng mình sẽ bị mù lòa. Mù lòa thể lý thì không nhiều, nhưng mù lòa tinh thần thì vẫn xảy ra thường xuyên, do tự mình gây ra, một lối nhìn có chọn lọc mà qua đó người ta chỉ nhìn thấy những sai lỗi nơi người khác và nơi sự vật xung quanh. Người ta có thể bước ra đường vào một đêm thứ Sáu tuyệt đẹp, thế nhưng, thay vì nhìn thấy những vì sao lấp lánh trên bầu trời, họ lại chỉ thấy màn đêm mờ mịt. Chúng ta phải kiên quyết chống lại sự mù lòa quá phổ biến này, để những điều tốt đẹp mà Thiên Chúa đã đổ đầy thế giới được mọi người nhận biết và quý trọng. Một người năng suy tư và chiêm niệm, sẽ nhìn mọi biến cố với cặp mắt đức tin và quy hướng về Thiên Chúa.
Thánh Đa Minh được ca ngợi là Ngọc ngà khiết tịnh.
Ngọc ngà
Vào thời cổ đại, ngà voi rất quý hiếm, đắt tiền, phải nhập khẩu từ châu Phi hay Ấn Độ xa xôi, và ngày nay người ta không mấy ngạc nhiên khi thấy nó ẩn trong các tàn tích nơi các cung điện vua chúa. Những cuộc khai quật khảo cổ tại Palestine và Ai Cập đã phát hiện nhiều vật dụng bằng ngà: cái quạt tay, lược chải, những bức tượng nhỏ thanh tao, gương khảm, thậm chí là cả khung giường khảm ngà voi.
Ngày nay, người ta hiếm khi nói đến ngà voi trừ phi ám chỉ những người sống trong tháp ngà (không có chủ ý trở thành lời khen), hoặc ám chỉ những người có đầu óc ngọc ngà (nghĩa là không hề xu nịnh, rất chân thành). Người ta nói nhiều về các hợp kim mới, về các loại gỗ và kim loại đã thay thế ngọc ngà. Nhưng sắt thép sẽ hoen gỉ, hợp kim sẽ xỉn màu, gỗ mộc sẽ mục nát theo thời gian. Còn ngà voi càng ngày càng đẹp hơn qua năm tháng.
Trên bàn làm việc của tôi có một con dao rọc thư làm bằng ngà voi và được chạm khắc tinh xảo với hình dạng một con rồng Trung Hoa. Lưng và đuôi của nó được tỉa kỹ càng thành hình vảy, hai bên thân mịn màng và tổng thể trông rất tinh tế và thanh tao. Joannes, cái tên tôi thường gọi vật này, vì lý do riêng tư, là niềm tự hào và niềm vui của tôi. Ngoài tính trang trí, dao rọc thư của tôi còn bền bỉ đáng kinh ngạc. Nó đã giúp tôi mở nhiều lá thư, nhưng vẫn còn sắc bén, và sự hài hòa các chi tiết trên lưỡi dao làm tôi mê hoặc.
Một trong những tính năng lớn nhất của ngà voi là bền bỉ hay thuần nhất, khả năng giữ lại hình dạng. Nhờ khả năng này, khi tiếp xúc với thực tế khắc nghiệt, nó không bị biến đổi hoặc bị phá hủy, vì thế ngà voi trở thành biểu tượng hoàn hảo cho lòng chính trực và thủy chung.
Khi bắt đầu tái hiện cuộc đời thánh Đa Minh, người ta ấn tượng về một sự kiện cho biết cha Đa Minh thích trò chuyện, kết bạn với các chị em, đặc biệt là các thiếu nữ, và ngài đã sống như thế mà không mắc một lỗi phạm nào. Người ta bắt đầu nhận thấy nơi cha một cuộc đời lành thánh, chân thành và cao quý. Cuối cùng, họ bày tỏ sự ngưỡng mộ bằng cách gọi cha là Ngọc ngà khiết tịnh.
Sự kết hợp giữa ngọc ngà và khiết tịnh cần được giải thích. Nếu như ngà voi thuộc về quá khứ, thì ngày nay nhiều người cho rằng khiết tịnh cũng như vậy. Rất nhiều người tỏ vẻ nghi ngờ đối với những ai tuyên khấn sống đời khiết tịnh. Họ cho rằng những người này là đạo đức giả, vì điều đó không thể thực hiện được, là ích kỷ và mắc chứng loạn thần kinh. Quan niệm tiêu cực về đức khiết tịnh của nhiều người, có thể được suy diễn từ các con số thống kê đáng buồn về tình trạng học sinh trung học mắc bệnh hoa liễu. Các thống kê về sự gia tăng đột biến số người mẹ không kết hôn gây nhiều lo ngại. Đơn giản, hiện nay đức khiết tịnh không phổ biến.
Khiết tịnh
Khiết tịnh không phải là xa rời người khác, cũng chẳng phải là không có sự nhạy cảm để yêu thương và hướng đến người khác, nhưng là một cách thức yêu thương đặc biệt qua việc trao tặng chính mình cho Thiên Chúa và nhân loại, một sự trao hiến liên lỉ trọn vẹn bản thân. Khiết tịnh không phải là sự khô khan trong tinh thần hay xa lánh người khác, nhưng là lối sống của một người tự do lựa chọn, sẵn sàng quên mình và trao hiến cho tha nhân. Rất nhiều người nam nữ có cuộc sống trọn vẹn trong đời hôn nhân; còn những người tuyên khấn sống khiết tịnh thì cam kết dành trọn đời mình cho Thiên Chúa và cho người khác qua bậc sống độc thân. Vì vậy, ngà voi trở nên một biểu tượng tuyệt đẹp để nói về lòng quảng đại trao hiến bản thân mình.
Bản năng tính dục đã được Thiên Chúa toàn năng đặt vào cơ thể chúng ta. Bản năng ấy nằm yên trong thời thơ ấu và trỗi dậy cách mạnh mẽ vào tuổi thiếu niên. Tính dục vốn mạnh mẽ và quyết liệt, là một phần trong kế hoạch của Thiên Chúa để dòng giống nhân loại được tiếp nối. Người đã gắn kết niềm vui thể lý tuyệt vời vào bản năng này, và niềm vui thú ấy là ân ban dành cho những người sống bậc gia đình. Đời sống hôn nhân gia đình chiếm một nửa hành trình dương thế và được ghi dấu với nhiều thử thách và đau khổ; nhưng nó sẽ được ủi an bởi tình yêu thiêng liêng của đôi bạn, và được thể hiện qua việc trao ban thân xác cho nhau.
Trong những năm gần đây, ngành Tâm lý học và Tâm thần học đã trở nên quen thuộc với con người. Trước hết, theo Freud, người ta được mời gọi quan tâm đến cảm xúc sâu đậm, những bản năng và sức mạnh bên trong con người. Theo ông, nếu những cảm xúc đó bị dồn nén hoặc kìm hãm thái quá, sẽ dẫn đến rối loạn tâm lý nghiêm trọng. Thật vô lý khi từ chối sự hiện hữu của những năng lực mạnh mẽ trong con người. Như Shakespeare từng nói, và đó là sự thật:
Những lời thề ước mãnh liệt nhất sẽ nên rơm rác trong ngọn lửa nơi mạch máu[1].
Thế nhưng, ngọn lửa có thể được kiểm soát và trở nên hữu ích cho nhiều mục tiêu. Một vài người đã nhấn mạnh kết luận của Freud để biện minh cho sự buông thả trong đời sống tính dục, nhưng kết luận đó gặp vô vàn thách thức; thông thường, việc kiểm soát những đam mê sẽ giúp con người thăng tiến.
Như vậy, chỉ có động cơ cao quý nhất mới có thể thúc đẩy chúng ta vượt lên trên những bản năng Thiên Chúa phú ban. Đức khiết tịnh như một cách sống, được ban cho con người trong những hoàn cảnh và những lý do xứng hợp, là một lối sống đáng quý và tốt lành. Sống một cuộc đời khiết tịnh là có thể. Khi một người tuyên khấn phục vụ Thiên Chúa và tha nhân, đồng thời cam kết giữ đức khiết tịnh thì Thiên Chúa sẽ không những không chối từ ban ơn mà còn ban nhiều hơn cả lòng quảng đại của người ấy.
Trong đời tu, xét trên toàn thế giới, hằng năm, có rất nhiều thanh niên thiếu nữ tự do và ý thức dâng hiến cuộc sống của họ cho Thiên Chúa, tuyên hứa sẽ phục vụ Thiên Chúa và tha nhân qua lời khấn khiết tịnh. Thế giới sẽ không bao giờ hết kinh ngạc trước một cảnh tượng như vậy! Điều này cho thấy khả năng con người có thể trở nên một hữu thể nhân linh trọn vẹn và đúng nghĩa, vì nó cho thấy rằng con người chỉ có một nửa là động vật, còn phần tinh thần mà nhờ đó con người nên giống Thiên Chúa nhất, thì chính tinh thần ấy có thể chỉ huy và làm chủ phần hạ cấp trong bản tính con người. Những người tuyên khấn sống khiết tịnh vì Thiên Chúa là biểu tượng cho một tình yêu trọn vẹn, một sự dâng hiến hoàn toàn cho Thiên Chúa, để rồi buông bỏ tất cả những gì không thuộc về Thiên Chúa. Đức khiết tịnh là dấu chỉ huyền nhiệm đối với thế gian, nhắc nhớ sự hiệp nhất tinh tuyền vốn có giữa Đức Kitô và Giáo hội.
Tại sao lại nói về đức khiết tịnh cho những ai đã chọn lựa lối sống ấy? Thiết nghĩ, đôi khi cũng là một điều tốt nếu chúng ta vén mở kho tàng của mình và xem xét kỹ lưỡng hơn. Người ta thường làm như thế với những đồ trang sức, còn những kẻ keo kiệt thì với tiền bạc của mình; vậy tại sao chúng ta lại không chiêm ngưỡng những viên ngọc quý của đức khiết tịnh? Cuộc sống không luôn là một cuộc đấu tranh dai dẳng nhằm kiểm soát đam mê, nhưng vẫn có những lúc để thưởng thức vẻ đẹp của đức khiết tịnh.
Đôi lúc, việc thẩm định lại giá trị của đức khiết tịnh giúp cho những ai đã chọn lựa lối sống này cảm thấy an tâm rằng họ đã làm một việc đúng đắn, và điều đó cũng giúp xua tan bất kỳ những hối tiếc vô ích có thể xuất hiện trong suy nghĩ của họ. Quả là niềm an ủi lớn lao khi biết rằng, rất nhiều người đã thành công trên con đường này mà vẫn hết lòng phục vụ Thiên Chúa và Giáo hội. Sao điều này lại gây ngạc nhiên? Đức khiết tịnh chính là một loại tình yêu, và như mọi tình yêu đích thật, sẽ không giữ lại điều gì cho mình nhưng để phục vụ người mình yêu.
Một lý do khác nữa để bàn về đức khiết tịnh là khiết tịnh cho phép chúng ta tái khẳng định rằng thân xác không phải là điều xấu xa, hôn nhân cũng không phải là điều tội lỗi hay kém thiện hảo. Đồng trinh và khiết tịnh là những nhân đức; hôn nhân là một bí tích. Đời sống tinh thần thì hoàn hảo hơn đời sống xác thịt, nhưng thánh Phaolô nghĩ rằng, không có gì diễn tả cách trọn vẹn sự kết hợp giữa Đức Kitô và Hội thánh cho bằng hôn nhân. Platon, một nhà đại tư tưởng ngoại giáo, đã dạy rằng thân xác cầm giữ linh hồn và làm cho linh hồn không thể vươn lên. Nhưng đó không phải là quan điểm Kitô giáo, bởi lẽ Giáo hội và Kinh thánh dạy rằng, hôn nhân không chỉ là một bí tích cao cả, mà thân xác con người còn là công trình sáng tạo của Thiên Chúa, là đền thờ của Người, là bạn đồng hành quý giá của linh hồn cả đời này lẫn đời sau.
Lý do thứ tư và cũng là nguồn cội để chúng ta suy tư về đức
khiết tịnh là vì cha thánh Đa Minh được gọi là ngọc ngà khiết
tịnh. Chẳng có gì buồn phiền và thất vọng nơi cha; cha không phải là
người hướng nội với diện mạo ủ rũ. Cha dễ dàng kết bạn với người khác và gìn giữ
mối tương quan bạn hữu trong nhiều năm. Trong số các bạn hữu của cha, chúng ta
biết có đức giám mục Diego, hồng y Ugolino, và những người tài năng cha thu hút
vào Dòng, các nữ tu ở Prouilhe, Madrid, hay San Sisto Vecchio và nhiều giáo dân
nam nữ đầy nhiệt huyết. Việc các tu sĩ Đa Minh khấn hứa khiết tịnh có nghĩa là họ
sống thân thiện, nồng ấm, và cảm thông với mọi người như cha thánh Đa Minh đã sống.
Một người mẹ đôi khi nói với con mình: “Cha con là một người đàn ông lịch thiệp”,
và tuy đứa trẻ có thể không biết lịch thiệp là gì, nhưng nó sẽ nghĩ rằng đó hẳn
là một điều tốt lành và nó tự hào về cha mình. Sau này, nó sẽ cố gắng họa lại nếp
sống cao quý của ông.
Con cái của cha thánh Đa
Minh biết rằng tổ phụ của mình được mệnh danh là Ngọc ngà khiết
tịnh, là một người lịch thiệp. Họ sẽ cố gắng để bắt chước tổ phụ sống
quảng đại trao hiến bản thân, sống kiên định, sống tình bác ái, và trên tất cả
là chan hoà, thân thiện với mọi người.
[1] The Tempest, c.4, cảnh 2. Tr 57
