Mục Lục
_Giuse Vũ Hoài Vũ_
Giữa đời sống của cộng đoàn, xin hãy giữ lấy trái tim thuần khiết như trẻ thơ. Khi chiếc mặt nạ của bạn không cần thiết nữa, bạn sẽ có được nụ cười tươi sáng rạng ngời không khác gì Chúa Hài Đồng nằm trong máng cỏ.
“Thầy bảo thật anh em: nếu anh em không trở lại mà nên như trẻ nhỏ, thì sẽ chẳng được vào Nước Trời” (Mt 18,3)
Khi nói đến đời tu, nhiều người thường nghĩ đến đời sống gò bó và nhàm chán trong bốn bức tường tu viện. Thế nhưng, nếu ta nhìn mọi sự dưới góc nhìn của một em nhỏ thì cuộc sống trong bốn bức tường ấy cũng chứa đựng nhiều ý nghĩa. Tâm hồn của trẻ nhỏ lúc nào cũng hồn nhiên, đơn sơ và chân thành nhất. Người ta cho rằng, hồn nhiên là sự tự biết đủ và không tham của người, và là sự trung dung giữa đời với sức mạnh riêng của nó. Một người đi tu có tâm hồn an nhiên sẽ để cho sự thuần khiết được thấm sâu trong tâm trí và trong những giá trị nơi họ. Nhờ sống an nhiên, người đi tu sẽ dần tiến bộ trong đời sống cá nhân cũng như trong mối tương quan với cộng đoàn tu trì. Trẻ nhỏ thì đơn sơ, đơn giản, chân thành, trong trắng. Nếu người tu hành mang trong tâm hồn mình thái độ điềm đạm trước mỗi dấu chỉ trong cuộc sống, thì họ sẽ dễ cảm thấu được niềm vui và có thể lan rộng niềm vui ấy cho cả cộng đoàn của họ. Ai hồn nhiên thì sẽ bình yên. Chính sự hồn nhiên sẽ làm cho người tu hành biết yêu mến và được yêu mến, đồng thời cùng làm giảm nhẹ những rối ren và đen tối mà đời sống chung gặp phải. Không bị lôi kéo bởi những cám dỗ đời thường, người tu hành mỗi ngày mỗi khám phá ra niềm vui nơi mọi ngóc ngách của đời sống giản dị và thăng hoa nó trong lòng mến. Đó cũng là tinh thần mà Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã từng khẳng định: “Nơi nào có tu sĩ, nơi đó có niềm vui”.
Là một em nhỏ, nghĩa là phải sống vui
Chỉ có tâm hồn trẻ thơ mới biết làm thế nào để có khoảng thời gian đẹp nhất. Người tu hành có sự an nhiên thì sẽ biết làm thế nào để biến môi trường nhạt nhẽo trở thành một nơi đầy niềm vui. Trẻ thơ thì lúc nào cũng cười sảng khoái, chơi hết mình, nghịch hết mình, vô lo vô nghĩ vì tinh thần chúng luôn thoải mái. Lão Tử trong Đạo đức kinh đã dùng câu “Hàm đức chi hậu, bỉ vu xích tử” (Người đức dày sống như một đứa trẻ) để miêu tả trạng thái cuộc sống của người tu phải giống như một đứa trẻ. Trong thế giới trẻ thơ, cuộc sống là hạnh phúc, điều gì cũng khiến chúng hạnh phúc. Sống như trẻ nhỏ, người tu hành sẽ tìm được sự an nhiên tự tại nơi những anh em sống cùng. Tinh tế trong nhận định hay cởi mở trong giao tiếp sẽ là yếu tố giúp cộng đoàn tu trì thêm tươi tắn và ngập tràn niềm vui. Và đỉnh điểm của niềm vui thuần khiết là khi nó được san sẻ và lan rộng. Một đứa trẻ ít khi muốn chơi một mình, thêm bạn thì mới thêm vui. Cũng vậy, người tu hành cũng dễ lan tỏa niềm vui đặc biệt cho anh em khác. Đức Giêsu chính là niềm vui của tôi mà cũng là niềm vui của anh, và sự đồng điệu ấy vừa tăng thêm sự khích lệ, vừa lan tỏa niềm vui trong mỗi chúng ta. Bởi lẽ, cộng đoàn là nơi “hai hay ba người họp lại nhân danh Thầy” (Mt 18,20) sẽ là một cộng đoàn luôn vui hoài vui mãi bởi đã có sự hiện diện của Giêsu.
Bạn còn nhớ, mỗi khi trời mưa, bạn rủ đám bạn tắm mưa không? Bạn có từng trùm mền chơi trò xây nhà lầu, cung điện? Những đứa trẻ sống trong thế giới trò chơi mới chính là những nhà quý tộc thực sự, chúng vô lo vô nghĩ, hồn nhiên vui chơi, nhiệt tình thưởng thức sự tự do của cuộc sống. Thế còn bạn, bạn có muốn cùng cộng đoàn chia sẻ một niềm vui nào đó?
Là một em nhỏ, nghĩa là biết yêu bằng “một quả tim to”
Lương thiện nhất, chân thành nhất, thuần khiết nhất trong nhân tính chính là tâm hồn trẻ thơ. Trẻ con thường hỏi những câu hỏi ngây thơ khiến người lớn bối rối khi trả lời. Chúng luôn nghĩ ra những trò đặc biệt để chơi. Nhưng khi đứa trẻ lớn lên chúng rất khó giữ được sự thuần khiết và niềm vui trẻ thơ ấy. Để rồi khi bước vào môi trường tu tập, mọi ý chí, lý trí hay tâm tư đều phải được cân nhắc và rèn giũa. Điều ấy dần làm ta quên mất rằng, chính sự ngây thơ mới làm cho chúng ta được yêu mến hơn. Thánh Têrêsa Hài đồng Giêsu từng viết: “Không có tình yêu, các hành vi, dù sáng chói nhất, cũng không đáng kể gì.” Chính tình yêu chân thành mới làm cho chúng ta giảm nhẹ những rối ren và đen tối thường gặp trong đời sống chung. Một trái tim rộng mở và hồn nhiên sẽ giúp ta sống chân thực nhất, xứng với đời sống của một công dân Nước Trời.
Thử để ý, nếu hỏi trẻ nhỏ “Con yêu ai nhất?” thì câu trả lời có thể sẽ là mẹ nhưng lần khác lại có thể là ba hoặc là ông bà, anh chị, thầy cô hay lũ bạn,… Bởi dù sở hữu trái tim thể lý bé tí tẹo, nhưng trẻ nhỏ cũng sở hữu một “trái tim cực to” trong tâm hồn, thứ chứa đựng khối tình yêu bao dung và như muốn bao trùm tất cả, không riêng biệt ai và không có gì đo đếm nổi. Còn bạn, tim của bạn có mấy ngăn?
Là một em nhỏ, nghĩa là sẽ học nhiều điều ở mọi người
Trong tâm hồn trẻ thơ, điều nổi bật nhất có lẽ là tâm lí thích học hỏi, bắt chước. Trẻ con dưới một tuổi có thể bắt chước những âm thanh và động tác đơn giản. Lớn lên một chút, chúng có thể làm đường sắt và ga tàu hỏa trong phòng, buổi tối có thể bịt khăn của mẹ đóng vai đại hiệp võ lâm, có thể diễn trò cô dâu chú rể với trẻ con hàng xóm, lại còn ẵm bồng một chú mèo rồi giả làm bố mẹ. Khi còn nhỏ, có ai không từng tham gia những trò chơi mà trong mắt người lớn là “rất đáng cười” ấy? Xem ra sự ngây thơ lại chính là tài sản quý giá mà Thiên Chúa ban tặng cho ta trong ngần ấy năm. Vậy đã bước chân vào Nhà Dòng, có lẽ ta sẽ càng cần đến sự ngây thơ này để có thể ngày một tiến bộ hơn. Thật vậy, với tinh thần hiếu kỳ và ham học hỏi, người tu sĩ dễ dàng đặt mình vào tâm thế của một người nhỏ nhất trong cộng đoàn, một người cần được dạy bảo và phải cố gắng nhiều điều. Nhờ đó mà người tu sĩ sẽ khám phá ra nhiều ý nghĩa đang ẩn chứa trong đời sống chung. Tinh thần học hỏi này không chỉ giúp họ lãnh hội thêm nhiều bài học mà còn giúp họ bước vào mối tương quan với Chúa, với anh em cách dễ dàng hơn. Mọi người đều có cái gì đó để ta học hỏi, do đó, đời sống cộng đoàn thì không có sự phân biệt nào về phẩm giá, như lời thánh Phaolô nói: “Không còn chuyện phân biệt Do thái hay Hy lạp, nô lệ hay tự do, đàn ông hay đàn bà; nhưng tất cả anh em chỉ là một trong Đức Kitô” (Gl 3,28).
Đã bao giờ bạn tập theo lối sống của người đàn anh? Đã bao giờ bạn để ý đến cách học, cách giảng, cách chơi của người anh em? Và đã bao giờ bạn thử bắt chước cách nên thánh của người anh em?
Là một em nhỏ, nghĩa là luôn yêu môi trường sống
Tâm lý hiếu kì thúc giục trẻ em không ngừng tiếp xúc với những sự vật nơi thế giới kỳ diệu xung quanh, điều này khiến năng lực nhận thức của trẻ phát triển mạnh. Triết gia Aristotle từng nhận định: “Hạnh phúc lớn nhất của con người là học hành và chiêm niệm.” Đôi khi, những thứ ta học được nhờ hiếu kì và tò mò về thiên nhiên lại mang đến cho ta nhiều thứ ngoài mong đợi, và thậm chí còn làm ta bùng nổ cách hồn nhiên theo ‘kiểu Eureka’. Thực tế, chúng ta thường sống trong những khu nhà bê tông cốt thép nên dễ quên đi vẻ đẹp của cây cỏ thiên nhiên. Nhưng trẻ con thì sao? Đa số trẻ nhỏ đều thích cuộc sống thiên nhiên bên ngoài. Hãy nhớ lại khi mình còn nhỏ, có phải bạn rất phấn khích khi được ra ngoài đồng, ngoài hẻm chơi? Nhưng khi lớn lên, ta lại quên mất thế giới thiên nhiên và thu mình trong căn phòng nhỏ hẹp, giấu đi mọi niềm vui và nỗi buồn, và trái tim mình ngày càng nhỏ bé, niềm vui càng ngày càng ít đi. Và vì đời sống cá nhân đã khô héo, đời sống cộng đoàn cũng cằn cỗi theo. Thánh Gioan Phaolô II cũng từng cảnh báo trong Redemptor Hominis rằng: con người có vẻ như thường “không thấy một ý nghĩa nào khác ở nơi môi trường thiên nhiên của mình ngoài việc khai thác chúng cho việc sử dụng và tiêu thụ ngay” (số 287). Và nếu một người đi tu biết yêu thiên nhiên thì họ cũng muốn cải tạo môi trường tự nhiên cách đặc biệt nơi cộng đoàn của họ. Chẳng phải Thiên Chúa đã uỷ thác thế giới cho chúng ta coi sóc, bảo vệ sao? Theo lối nói của Đức Phanxicô trong Thư gửi người sống tận hiến dịp Năm Đời sống Thánh hiến, chúng ta không nên “hạ giá” những món quà thiên nhiên tuyệt hảo từ Thiên Chúa. Thử nghĩ, vào một buổi nào đó, cả cộng đoàn cùng đi trồng cây, hẳn mỗi người sẽ có thêm nhiều suy tư thú vị!
Là một em nhỏ, nghĩa là phải lăn xả
Trong đời sống chung, mọi công việc sẽ được đẩy nhanh tiến độ nếu mỗi cá nhân học được tinh thần nhiệt thành. Trong một cộng đoàn, mỗi người đều sẽ đảm nhận một vai trò khác nhau, tuỳ theo nhiệm vụ mình được giao, nhưng phải luôn có tinh thần phục vụ lẫn nhau. Tuy nhiên, nếu cứ sòng phẳng mà sống thì không thể có được tình huynh đệ đích thực cho bằng sự hy sinh lẫn nhau. Ta thấy, trẻ nhỏ thường hiếu động, và thích lăn xả. Khi ta vẫn còn là một đứa trẻ, ta cũng từng thích chạy nhảy, lăn xả, đánh lộn, hờn dỗi, hoàn toàn không giống với ta trong hiện tại khi suốt ngày mệt mỏi với mớ công việc bổn phận được giao. Làm việc xong thì chỉ muốn nghỉ ngơi chứ không muốn hỗ trợ người khác, và cũng ‘chán chẳng muốn nói’ nếu có bất mãn gì. Nhưng như Đức Phanxicô đã nói trong Thư gửi người sống tận hiến dịp Năm Đời sống Thánh hiến: “Tình huynh đệ đích thực được vun đắp trong các cộng đoàn của chúng ta sẽ nuôi dưỡng niềm vui của chúng ta”, thì việc lăn xả và giúp đỡ anh em lại càng trở nên cần thiết, chính đáng hơn bao giờ hết. Đối với một đứa trẻ, làm gì có trò nào oai vệ hơn là khi được làm anh ‘hùng giải cứu mỹ nhân’; làm gì có niềm vui nào sung sướng cho bằng được nhiều đứa khác tung hô là ‘thủ lãnh băng đảng’, được làm anh hai chuyên xem xét tình hình xấp nhỏ để ra tay nghĩa hiệp? Cũng vậy, sự hy sinh trong đời sống chung cũng sẽ được thăng hoa khi người tu sĩ có lòng thiện chí. Việc giúp đỡ lẫn nhau giúp người tu sĩ đạt đến đức ái trọn hảo hơn là những danh dự thoáng qua. Việc hy sinh mỗi ngày sẽ trở thành thói quen và thành nhân đức lúc nào không hay. Lúc đó, người tu sĩ thiện chí trở thành ‘anh hùng của cộng đoàn’ ngay cả khi anh ta không ý thức đến danh hiệu này.
Là một em nhỏ, nghĩa là phải biết giận và biết hòa
Trẻ nhỏ hay nóng giận thất thường và vô cớ, nhưng lại rất dễ làm hòa và tiếp tục vui chơi như chưa có chuyện gì xảy ra. Đôi khi cuộc sống quá khuôn khổ cũng làm ta mất đi nét đơn sơ trong phong cách sống. Nhiều lúc ta muốn sống thật với quan điểm, cảm xúc bản thân, nhưng ta lại ái ngại và sợ sẽ bị ‘đánh mất hình tượng’ trong mắt anh em. Và thế là chúng ta thường dùng nhiều mặt nạ để sống với nhau. Trở về với ‘mặt mộc’ là trở về với tính cách đơn giản nhất: vui thì cười, buồn thì khóc, mắng thì giận, chọc thì dỗi, nhưng bắt tay thì sẽ làm hòa và khi được chia sẻ thì sẽ lại yêu. Một đời sống giản dị thì nói không với ‘sống ảo’. Những thái độ chân thật nhất sẽ làm nên một con người hồn nhiên nhất
Tuy nhiên, việc giận dỗi cũng không nên đi quá đà kẻo phạm đức bác ái. Đức Giêsu đã dạy, khi xảy ra những xung đột thì việc cần phải làm nhất đó chính là sự hoà giải và tha thứ (x. Mt 18,22). Lệnh truyền phải “tha đến bảy mươi lần bảy” làm chúng ta liên tưởng đến một con tim vô cùng rộng mở cùng với một sự kiên nhẫn không bờ bến dành cho người anh em. Mong sao mỗi cá nhân trong cộng đoàn biết giận trước điều sai trái và biết hòa khi điều ấy đã được sửa chữa, để cả cộng đoàn có thể đạt đến cùng đích đời mình là Đức Giêsu Kitô.
***
Có một lần, một cô giáo mầm non hỏi một bạn nhỏ: “Vì sao hoa mẫu đơn lại nở?” Bạn nhỏ đó trả lời: “Đó là vì nó muốn nhìn mặt trời”. Một đứa trẻ khác nói: “Thân hoa duỗi lưng cho đỡ mỏi nên đâm vỡ đóa hoa”. Đứa trẻ thứ ba nói: “Hoa muốn đưa tai để nghe xem các bạn nhỏ hát gì”. Cô giáo cảm động rất nhiều. Vì đáp án cô chuẩn bị vốn dĩ rất đơn giản, đơn giản đến mức khô khan: “Bởi vì thời tiết trở nên ấm áp”. Vì sao chúng ta không nghĩ đến những lí do mà lũ trẻ đưa ra?
Kỳ thực, đôi khi đời sống chung làm cho chúng ta trở nên quá khuôn khổ, chỉ mãi lo nghĩ về luật lệ, ít khi hỏi tâm hồn mình ra sao. Sự đơn sơ và hồn nhiên ít nhiều bị mai một khi chúng ta ngày càng trưởng thành. Sống trong cộng đoàn, hãy thử một lần về với tuổi thơ, sống với tinh thần đơn sơ và hồn nhiên. Ta sẽ làm cho cuộc đời mình tươi tắn hoài và cũng làm cho cộng đoàn cũng tươi tắn như ta. Giữa đời sống của cộng đoàn, xin hãy giữ lấy trái tim thuần khiết như trẻ thơ. Khi chiếc mặt nạ của bạn không cần thiết nữa, bạn sẽ có được nụ cười tươi sáng rạng ngời không khác gì Chúa Hài Đồng nằm trong máng cỏ.
Để kết, xin mượn lời của thánh Đa Minh Saviô: “Các cậu biết không, ở đây chúng ta cốt yếu nên thánh trong việc làm mình trở nên vui tươi. Điều tiên quyết là chúng ta đừng phạm tội, hãy cố gìn giữ những ân sủng của Thiên Chúa để có sự bình an trong tâm hồn. Hãy cùng tớ nên thánh bằng cách chu toàn các bổn phận!”
